Πέμπτη, ημέρα της Χημείας! Chemistry Thursday: Σαπωνίνες

Σαπωνίνες

Οι σαπωνίνες είναι μια ομάδα ενώσεων που βρίσκονται στα περισσότερα λαχανικά,στα φασόλια και στα βότανα. Οι πιο γνωστές πηγές σαπωνινών είναι τα μπιζέλια, η σόγια, το σπανάκι και κάποια βότανα των οποίων το όνομα δείχνει τις ιδιότητες αφρισμού που διαθέτει, όπως η σαπωνάρια, soaproot, soapbark και soapberry. Οι σαπωνίνες που χρησιμοποιούνται εμπορικά προέρχονται κυρίως από τα φυτά Yucca schidigera και Quillaja saponaria.

Έχουν χαρακτηριστική  δομή, που αποτελείται από μία στεροειδή αγλυκόνη ή ένα τριτερπένιο και μία ή περισσότερες αλυσίδες σακχάρων. Ανάλογα με το πόσες ομάδες σακχάρων έχουν στο μόριό τους, προκύπτει και η ονομασία τους.

Το όνομά τους προέρχεται από την ιδιότητά τους να αφρίζουν με το νερό. Συμπεριφέρονται λοιπόν ως επιφανειοδραστικά καθώς το μόριο τους περιέχει ένα μέρος που αγαπά το νερό (υδρόφιλο) και ένα που αποφεύγει το νερό (υδρόφοβο).

Οι σαπωνίνες βρίσκουν πολλές εφαρμογές σε σαμπουάν, υγρά απορρυπαντικά, οδοντόκρεμες και ποτά τόσο ως γαλακτωματοποιητές όσο και ως παράγοντες αφρισμού ως ένα φυσικό μη ιονικό επιφανειοδραστικό.

Φαρμακευτικές εφαρμογές των σαπωνίνες περιλαμβάνουν τη χρήση τους ως πρώτες ύλες για την παραγωγή των ορμονών, ανοσολογικά εκδόχων και φαρμάκων. Επίσης χρησιμοποιούνται ως ενεργά συστατικά σε διάφορα συμπληρώματα διατροφής.

Σε προϊόντα διατροφής χρησιμοποιούνται κυρίως στα ανθρακούχα ποτά για ενίσχυση του αφρισμού και έχει προταθεί η χρήση τους και ως αντιμικροβιακοί παράγοντες για τη συντήρηση των τροφίμων.

Είναι πολύ διαλυτές στο νερό και μελέτες δείχνουν την  τοξική επίδραση στους θαλάσσιους μικροοργανισμούς και στα ψάρια.

Βιβλιογραφία

1. Özlem Güçlü-Üstündağ , Giuseppe Mazza , Saponins: Properties, Applications and Processing, Critical Reviews in Food Science and Nutrition, 2007, 47:3, 231 – 258
2. http://en.wikipedia.org/wiki/Saponin
3. http://swiftcraftymonkey.blogspot.gr/search?q=saponins
4. http://www.phytochemicals.info/phytochemicals/saponins.php